Bí kỳ nam trị bệnh gì? Những bài thuốc chữa bệnh từ bí kỳ nam

Bí kỳ nam còn được gọi với tên gọi thông dụng khác là cây tổ kiến là một loại dược liệu quý hiếm với tác dụng chữa bệnh tuyệt vời trong điều trị bệnh xơ gan, viêm gan, viêm thận, vàng da, bổ máu, đau nhức xương khớp, thấp khớp,… Vậy bí kỳ nam là gì? Bí kỳ nam trị bệnh gì? Bí kỳ nam có tác dụng gì? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn về công dụng của bí kỳ nam qua bài viết sau đây.

Bí kỳ nam là gì?

Bí kỳ nam có tên khoa học Hydnophytum Formicarum, thuộc họ cà phê Rubiaceae. Bên cạnh đó, bí kỳ nam còn được gọi là cây tổ kiến, củ tự nhiên, trái bí kỳ nam, kỳ nam kiến, kiên kỳ nam, kỳ nam gai,…

Hình ảnh bí kỳ nam

Cây bí kỳ nam là một loại cây mọc hoang thường bám vào thân các cây gỗ lớn và có mỗi cộng sinh với các mối quan hệ cộng sinh với kiến. Cây khi đã phát triển hoàn chỉnh, các loại kiến ở gốc cây, làm tổ khiến cho thân cây phình to ra như khối u.

Phần củ là nơi kiến trú ngụ và làm tổ, là nơi cung cấp các dưỡng chất cho kiến và ngược lại, kiến giúp thụ phấn cho hoa, bảo vệ cây và phát tán hạt cho cây.

Củ bí kỳ nam có nhiều hình dạng khác nhau, hình con quay và hình bầu dục là hình phổ biến nhất, kích thước 10 – 30cm. Mặt ngoài dược liệu có có màu nâu, xám, sần sùi. Bên trong là những lỗ chằng chịt, phần thịt khá dày có màu trắng đục, nhiều nước và có nhựa dính, tạo nên những căn buồng lý tưởng cho kiến trú ngụ như một mê cung chằng chịt. Phía trên củ là là những cành cây ngắn, mập và có màu nâu.

Lá mọc đối xứng nhau, phiến lá dày, dai, hình trái xoan, mặt trên lá có màu xanh thẫm, mặt dưới có màu nhạt hơn và nhẵn bóng, lá thường rụng rất sớm.

Hoa thường mọc ở nách lá, có màu trắng, mọc thành chùm gồm 4 – 5 bông, không có cuống, hoa nỏ vào khoảng tháng 11 đến tháng 1 năm sau.

Bí kỳ nam có quả nhỏ, hình trụ trông như quả trứng, có đài, có hai hạt, quả khi chín sẽ có màu đỏ cam và bóng.

Khu vực phân bố, chế biến

Tuy cây bí kỳ nam là một loại cây mọc hoang nhưng rất hiếm gặp, đến nay chỉ được tìm thấy ở một số tỉnh miền Nam và Tây Nguyên như Lâm Đồng, Kiên Giang, vũng Tàu, Ninh Thuận, Gia Lai, Đắk Nông, Kon Tum,… Cây hấu hết phát triển trên thân các loại cây gỗ lớn trong những khu vực rừng thứ sinh và chúng được tìm thấy nhiều trên các thân cây dầu trà beng.

Khi phát hiện ra loại cây này, người dân sẽ nhổ cả cây về cắt tỉa cành lá, bỏ rễ, chỉ lấy phần thân phình to hay còn được gọi là củ để bào chế thành dược liệu.
Cách bào chế dược liệu bí kỳ nam:

• Rửa củ bí kỳ nam sạch sẽ, cắt đôi và loại bỏ kiến sinh sống bên trong.
• Cắt củ thành nhiều lát mỏng rồi đem phơi nắng, đến khi gần khô thì đem vào bóng râm phơi cho đến khi khô hẳn.
• Khi cần sử dụng, chỉ cần lấy lát thuốc chần qua nước sôi rồi đem đi sao vàng.
• Dược liệu bí kỳ nam được bảo quản trong túi kín, để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh độ ẩm cao và nấm mối.

Tác dụng dược lý – Bí kỳ nam trị bệnh gì?

Trong đông y bí kỳ nam trị bệnh gì?

Bí kỳ nam có vị ngọt dịu nhẹ, tính bình có tác dụng lợi tiểu, sát trùng, tiêu viêm, kháng sinh và được sử dụng như một loại kháng sinh thực vật không hại. bí kỳ nam được dùng chủ trị các bệnh xơ gan, viêm gan, vàng da, đau gan, bong gân, thấp khớp, đau nhức xương khớp, suy thận, viêm thận, đau bụng, tiêu chảy, thiếu máu, suy nhược cơ thể, người cần bồi bổ sức khoẻ,…

Trong y học hiện đại bí kỳ nam trị bệnh gì?

Các nghiên cứu khoa học cho thấy dược liệu bí kỳ nam có chữa muối vô cơ, hoạt chất ancaloit, flavonoid,…

• Những cây bí kỳ nam được khai thác ở Phú Quốc không có độc tính và đặc biệt là những biểu hiện độc tính trên gan, thận được đánh giá trên chuột.
• Trong một nghiên cứu trên chuột mắc bệnh tiểu đường, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng việc tiêm dịch chiết từ dược liệu làm giảm kích thước và tăng hoạt động tiểu đảo tuyến tuỵ. Cơ chế của bệnh tiểu đường một phần là do tuyến tụy bị suy yếu, vì vậy việc tăng cường hoạt động các tiểu đảo tuyến tuỵ dưới tác động từ dịch chiết dược liệu đã đem lại nhiều hứa hẹn trong việc hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.
• Một nghiên cứu khác trên chuột cho thấy dịch chiết từ dược liệu kích thích sự gia tăng số lượng tế bào lympho, một loại tế bào đóng vai trò trong phản ứng miễn dịch của cơ thể. Ngoài ra, chiết xuất từ dược liệu này bảo vệ tế bào thần kinh khỏi độc chất.
• Theo một số nghiên cứu, chiết xuất từ bí kỳ nam có tác dụng hỗ trợ và tạo ra nhiều triển vọng trong việc sản xuất thuốc hỗ trợ điều trị một số bệnh ung thư như ung thư đại tràng, ung thư cổ tử cung, ung thư máu (bệnh bạch cầu dòng tế bào T).
• Dược liệu này cũng có hoạt tính chống oxy hóa và kháng khuẩn. Khả năng kháng khuẩn có tác dụng trên nhiều chủng vi khuẩn khác nhau, đặc biệt là vi khuẩn đường ruột gây tiêu chảy nhiễm trùng. Hơn nữa, bí kỳ nam còn có tác dụng chống sốt rét.

Những bài thuốc chữa bệnh từ vị thuốc bí kỳ nam

Chữa suy giảm chức năng gan, vàng da do đau gan

Lấy 40g bí kỳ nam, 15g nhân sâm, 10g atiso cùng với 10g thảo quyết minh. Đem các dược liệu sắc cùng với 500ml nước, đến khi nước cạn còn 100ml thì ngưng, chia làm 2 lần uống trong ngày, mỗi ngày uống hết 1 thang trước bữa ăn 1 tiếng và kiên trì uống liên tục 10 – 15 ngày.

Hoặc có thể lấy 50g bí kỳ nam, 15g atiso, 15g hạt muồng và 15g nhân trần. Đem các dược liệu sắc cùng với 4 chén nước, đến khi nước cạn còn 2 chén thì ngưng, chia làm 2 lần uống trong ngày, uống kiên trì liên tục 15 ngày.

Hoặc có thể lấy 80g bí kỳ nam, 20g hậu phác nam, 20g cây chó đẻ cùng với 20g hạ khô thảo. Đem các dược liệu sắc lấy nước uống hết trong ngày và uống liên tục trong 15 ngày sẽ có hiệu quả.

Giúp bồi bổ cơ thể – Bí kỳ nam trị bệnh gì?

Lấy 1kg bí kỳ nam đã phơi khô, rửa qua nước sôi rồi sao vàng hạ thổ đến chuỷene sang màu vàng và có mùi thơm dễ chịu. Sau đó cho dược liệu vào bình, đổ ngập rượu và ngâm trong 1 tháng. Mỗi lần uống 20ml trước bữa ăn chính, mỗi ngày uống 1 – 2 lần, rượu giúp bổ thận, ngủ ngon, kích thích ăn ngon miệng, phù hợp với đối tượng trên 45 tuổi.